Працягваецца вандроўны сезон і «Будзьма!» заўжды дапаможа з маршрутам як вандроўнікам-пачаткоўцам, так і самым спрактыкаваным валацугам. Сённяшні маршрут будзе цікавым аматарам мясцовай праваслаўнай архітэктуры. Пабачым як старадаўнія драўляныя помнікі народнага дойлідства, так і тыповыя «мураўёўкі», некалькі стараверскіх храмаў і процьму маляўнічых краявідаў навокал. Такім чынам сёння прапануем рушыць у Мёрскі раён Віцебскай вобласці.
Фота: planetabelarus.by
Галомысла
Царква Святога Яна Багаслова
Першай у нашым сённяшнім маршруце па цэрквах Мёршчыны будзе вёска Галомысла. Тут захаваўся ўнікальны помнік народнага дойлідства, драўляная царква Святога Яна Багаслова 1840 года пабудовы. Храм унесены ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Беларусі.
Першая царква ў вёсцы Галомысла ўзгадваецца ў 1563 годзе як праваслаўны храм Уваскрасення Гасподняга, але пасля Берасцейскай уніі і ажно да 1839 года ён быў грэка-каталіцкім. Той храм, вядома, да нашых дзён не захаваўся, але, верагодна, на ягооным месцы, на ўсходняй ускраіне вёскі Галомысла можам пабачыць драўляную царкву Святога Яна Багаслова, узведзеную ў 1840. Трохзрубны храм уключае двухярусную званіцу, прастакутную малітоўную залю, пяцігранную апсіду. Царква ўжо даўно не працуе і паволі занепадае, да яе улетку будзе складана блізка падысці з-за зараснікаў пустазелля навокал, але самым апантаным вандроўнікам раім прабрацца, бо аб’ект таго варты.
Фота: fotobel.by
Лявонпаль
Царква Святой Тройцы
Царква была пабудавана ў 1774 годзе. Вядома, што гаспадары Лявонпаля Лапацінскія, якія фундавалі ўзвядзенне храма, былі грэка-каталікамі і ён першапачаткова будаваўся як уніяцкі. Сёння помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры храм Святой Тройцы належыць праваслаўнай царкве і ўнесены ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Беларусі як адзін з найбольш старажытных драўляных храмаў не толькі на Мёршчыне, але і ва ўсёй краіне.
Першапачаткова царква была двухвежавай, але з-за перабудовы, якая адбылася ў 1950-х гг., яе знешні выгляд моцна змяніўся. Храм адрозніваецца сваёй лаканічнасцю, сціпласцю аздаблення, характэрнай для помнікаў народнага дойлідства. У інтэр’еры царквы варта звярнуць увагу на драўляную скульптуру «Укрыжаванне» XVIII стагоддзя, абразы XVIII–XIX стагоддзяў.
Фота: planetabelarus.by
Ніўнікі
Свята-Успенская царква
Наступным нашым прыпынкам на Мёршчыне прапануем зрабіць вёску Ніўнікі — адзін з цэнтраў рассялення старавераў у Беларусі. Першапачаткова вёска мела назву Вялікія Петкуны, а з ХХ стагоддзя ўжо фігуруе як Ніўнікі. Асноўнай архітэктурнай перлінай Ніўнікаў сёння з’яўляецца Свята-Успенская стараверская драўляная царква, пабудаваная ў 1906 годзе. Храм у Ніўніках аб’ядноўвае ў сабе рысы народнага дойлідства і рэтраспектыўна-рускага стылю. Унутры царквы варта звярнуць увагу на абразы ХVIII — XIX стагоддзчў: «Жыццё Яна Багаслова», «Уваскрасенне Хрыстова», «Святы Мікалай», «Нараджэнне Хрыстова» ды іншыя.
Фота: planetabelarus.by
Пераброддзе
Свята-Георгіеўская царква
Вёска Пераброддзе, дзе размешчана царква, упершыню згадваецца ў пісьмовых крыніцах у 1571 годзе ўжо як горад. Вядома пра будаўніцтва тут у 1782 годзе грэка-каталіцкай царквы Св. Юр’я тагачасным гаспадаром Пераброддзя Ю. Касакоўскім. У 1839 годзе ўнія была скасаваная, і ўсе ўніяцкія цэрквы пераводзіліся ў праваслаўныя. Так адбылося і з царквой у Пераброддзі. А ў 1900 годзе тут здарыўся вялікі пажар, падчас якога згарэла і старажытная царква. Узвядзенне новага храма пачалося тут у 1908 годзе, ён быў асвечаны ў 1911 годзе ды працуе па сённяшні дзень. За савецкім часам у будынку царквы месціўся клуб. Царква была вернута вернікам толькі ў 1990-я гады. Храм Св. Георгія ў Пераброддзі прынята лічыць помнікам народнага дойлідства, але ў яе абліччы можна заўважыць і архітэктурныя элементы, характэрныя для рэтраспектыўна-рускага стылю.
Фота: planetabelarus.by
Кублішчына
Царква Святой Тройцы
Далей прапануем завітаць у вёску Кублішчына, першыя ўзгадкі пра якую ў пісьмовых крыніцах датуюцца 1826 годам. Тут варта пабачыць стараверскую драўляную царкву, узведзеную на пачатку мінулага стагоддзя. Першая стараверская царква Святой Тройцы ў Кублішчыне была пабудавана ў 1887 годзе з дрэва і праз тое неаднаразова цярпела ад пажараў. Помнік народнага дойлідства, які можам пабачыць сёння, узнік тут у 1905 годзе на месцы папярэдняга храма, дзякуючы ахвяраванням мясцовых вернікаў. Апошні пажар пашкодзіў царкву ў 1999 годзе, пасля чаго яе зноў аднавілі. У інтэр’еры храма варта звярнуць увагу на іконы, напісанне якіх датуецца ХІХ стагоддзем: «Тройца Новазапаветная», «Пакроў Багародзіцы», «Апостал Анціп», «Святы Мікалай», «Аплакванне Хрыста». Ля царквы захавалася аўтэнтычная цагляная брама ХІХ стагоддзя.
Фота: planetabelarus.by
Вядома пра існаванне ў вёсцы стараверскага малітоўнага дома значна раней за з’яўленне тут Свята-Троіцкай царквы, у 1839 годзе, а на стараверскіх могілках ёсць надмагілле, якое датуецца 1803-м, праз што можна меркаваць, што ўжо ў першай палове ХІХ стагоддзя ў Кублішчыне знайшла прытулак адна з самых старажытных на тэрыторыі Беларусі стараверскаіх абшчынаў.
Фота: wikimedia.org
Новы Пагост
Свята-Мікалаеўская царква
Далей прапануем рушыць у вёску Новы Пагост Мёрскага раёна Віцебскай вобласці, якая ўпершыню узгадваецца ў пісьмовых крыніцах пад назвай Пагост у 1498 годзе. Аматарам праваслаўнай культавай архітэктуры тут варта звярнуць увагу на царкву з бутавага каменю другой паловы ХІХ стагоддзя як на прыклад тыповай пабудовы праваслаўных храмаў на тэрыторыі Беларусі пасля паўстання 1863-1864 гг.. Дадзены храм быў узведзены ў 1878 годзе, верагодна, на месцы на стагоддзе старэйшага за яго, уніяцкага, па тыпавым праекце, распрацаваным з мэтай наблізіць беларускую праваслаўную архітэктурную традыцыю да расійскай. Такія цэрквы здаўна называюцца «мураўёўкамі» (утворана ад прозвішча генерал-губернатара Міхаіла Мураўёва, які займаўся здушэннем паўстання на беларускай зямлі). Царква асвечана ў гонар Міколы Цудатворца, у скляпенным памяшканні яе малітоўнай залі варта звярнуць увагу на старажытную драўляную скульптуру «Укрыжаванне» і шматлікія абразы ХІХ стагоддзя.
Фота: planetabelarus.by
Чарасы
Свята-Мікалаеўская царква
Далей прапануем наведаць аграгарадок Чарасы, а дакладней паўвыспачку побач з паселішчам, паміж азёрамі Трубінец і Грэцкае, дзе ў другой палове ХІХ стагоддзя замест знішчанага грэка-каталіцкага храма, узведзенага ў XVIІІ стагоддзі, ад якога сёння застаўся толькі падмурак, была пабудавана цагляная царква св. Мікалая Цудатворца. Царква ў Чарасах — помнік сінадальнага напрамку рэтраспектыўна-рускага стылю. Унутры царквы варта звярнуць увагу на абразы ХVIII—ХІХ стагоддзяў «Мікалай Цудатворца» і «Цуд Георгія аб змеі».
Хтосьці скажа, што царква ў Чарасах — тыповая «мураўёўка», але за кошт нетрывіяльнага размяшчэння і маляўнічых краявідаў навокал яна з’яўляецца цалкам самадастатковай турыстычная лакацыяй, вартай увагі.
Фота: planetabelarus.by
П.Ж., budzma.org
